Το μόνο εμβόλιο για τον HIV σε μια κλινική δοκιμή φάσης ΙΙΙ απέτυχε, καταφέρνοντας ένα σημαντικό πλήγμα στην προσπάθεια ελέγχου της παγκόσμιας επιδημίας του HIV και μεγαλώνοντας τον κατάλογο των αποτυχημένων προσπαθειών των τελευταίων δεκαετιών.

Γνωστή ως «Mosaico», η δοκιμή ήταν το προϊόν μιας συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, συμπεριλαμβανομένης της κυβέρνησης των ΗΠΑ και του φαρμακευτικού γίγαντα Janssen και ξεκίνησε το 2019 συμπεριλαμβάνοντας οκτώ έθνη στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ και την Λατινική Αμερική.

Στη δοκιμή συμμετείχαν σχεδόν 3.900 cisgender άνδρες και transgender άτομα ηλικίας 18-60 ετών που θεωρούνταν ομάδες υψηλού κινδύνου. Οι εθελοντές έλαβαν τέσσερις δόσεις σε χρονικό διάστημα 12 μηνών, είτε με εμβόλιο είτε με εικονικό φάρμακο.

Ωστόσο, οι επικεφαλής της μελέτης αποφάσισαν να διακόψουν αυτή την ερευνητική προσπάθεια «μαμούθ» αφού μια ανεξάρτητη επιτροπή παρακολούθησης δεδομένων και ασφάλειας εξετάζοντας τα ευρήματα της δοκιμής, έκρινε το εμβόλιο αναποτελεσματικό καθώς δεν απέδωσε καλύτερα από τα placebo.

«Είναι προφανώς απογοητευτικό», είπε στο nbcnews ο Δρ Άντονι Φάουτσι, κατά τη θητεία του οποίου ως επικεφαλής του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργιών και Λοιμωδών Νοσημάτων (NIAID) ξεκίνησε η δοκιμή. Ωστόσο, είπε, «υπάρχουν πολλές άλλες προσεγγίσεις» για το εμβόλιο HIV που είναι πολλά υποσχόμενες. «Δεν νομίζω ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε την έρευνα για το εμβόλιο κατά του HIV», είπε ο Fauci.

Ο Fauci είχε δηλώσει στο παρελθόν ότι δεν θα ήθελε να αποσυρθεί από το NIAID έως ότου ένα εμβόλιο για τον HIV αποδειχθεί τουλάχιστον 50% αποτελεσματικό – ποσοστό αρκετά καλό, κατά την άποψή του- για μια παγκόσμια κυκλοφορία. Όμως αποσύρθηκε από τη θέση του στα τέλη του περασμένου μήνα με αυτό το όνειρο ανεκπλήρωτο.

Εκτός από το NIAID και τη Janssen, που είναι θυγατρική της Johnson & Johnson, η δοκιμή διεξήχθη από το Δίκτυο Δοκιμών Εμβολίων για τον HIV, το οποίο έχει την έδρα του στο Ερευνητικό Κέντρο Fred Hutchinson στο Σιάτλ, και τη Διοίκηση Ιατρικής Έρευνας και Ανάπτυξης του Στρατού των ΗΠΑ.

Η αναποτελεσματικότητα της Mosaico, σύμφωνα με τους ειδικούς δεν αποτελεί έκπληξη μετά την αποτυχία τον Αύγουστο του 2021 μιας ξεχωριστής κλινικής δοκιμής με την ονομασία Imbokodo, που δοκίμασε ένα παρόμοιο εμβόλιο σε γυναίκες στην Αφρική. Μάλιστα, μεταξύ των δύο δοκιμών, η NIAID δαπάνησε 56 εκατομμύρια δολάρια.

Τα εμβόλια που δοκιμάστηκαν στηρίχτηκαν στα γνωστά ως ανοσογόνα «μωσαϊκά»

Τα εμβόλια που δοκιμάστηκαν και στις δύο δοκιμές στηρίχτηκαν στα γνωστά ως ανοσογόνα «μωσαϊκά» (αποσπάσματα γενετικού υλικού από πολλαπλούς υποτύπους HIV που έχουν σχεδιαστεί για να εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού να αναγνωρίζει το ευρύ φάσμα παγκόσμιων στελεχών HIV), τα οποία πυροδοτούν μια ισχυρή και προστατευτική ανοσολογική απόκριση. Η Mosaico περιλάμβανε ένα πρόσθετο στοιχείο που προοριζόταν να διευρύνει την ανοσολογική απόκριση.

Ο Fauci είπε ότι ένας κρίσιμος περιορισμός του εμβολίου Mosaico ήταν ότι προκάλεσε αυτά που είναι γνωστά ως μη εξουδετερωτικά – σε αντίθεση με τα εξουδετερωτικά – αντισώματα κατά του HIV. «Γίνεται σαφές», είπε, «ότι τα εμβόλια που δεν προκαλούν εξουδετερωτικά αντισώματα δεν είναι αποτελεσματικά κατά του HIV. Οι αναδυόμενες καινοτομίες εμβολίων για τον HIV, συμπεριλαμβανομένης της τεχνολογίας των mRNA εμβολίων όπως του κορωνοϊού, μπορεί να κρατούν το κλειδί», είπε.

Το κρίσιμο πρόβλημα που ταλαιπωρεί την έρευνα για το εμβόλιο για τον HIV για δεκαετίες, σημείωσε ο Fauci, είναι μια κρίσιμη αδυναμία που ο ιός ήδη εκμεταλλεύεται με επιτυχία: τη φυσική ανοσοαπόκριση στη μόλυνση που δεν επαρκεί για να εμποδίσει τον ιό. «Έτσι, τα εμβόλια θα έπρεπε στην πραγματικότητα να είναι ισχυρότερα από τη φυσική μόλυνση για να είναι αποτελεσματικά», είπε. «Αυτό θα έθετε τον πήχη πολύ υψηλά».

Τουλάχιστον πέντε πειραματικά εμβόλια HIV έχουν αποτύχει σε εννέα κλινικές δοκιμές μέχρι τώρα, με τους ερευνητές να εντοπίζουν το πρόβλημα όχι στον τρόπο παράδοσης του φαρμάκου, αλλά στο στόχο. Αλλά οι προσπάθειες για την ανάπτυξη εμβολίων κατά του HIV συνεχίζονται. Τρία εμβόλια mRNA για τον HIV δοκιμάζονται επί του παρόντος σε μια κλινική δοκιμή φάσης Ι, η οποία θα μελετήσει εάν είναι ασφαλή και μπορούν να διεγείρουν μια ανοσολογική απόκριση.