![Μπορεί τελικά η κοτόσουπα να καταπολεμήσει το κρυολόγημα;](https://www.dnews.gr/media/k2/items/cache/effb46c8ebbff3abfd5949eae51a4b73_L.jpg)
Από χυμό πορτοκαλιού μέχρι παστίλιες ψευδαργύρου, κοτόσουπα, μέχρι σκελίδες σκόρδου, υπάρχουν πολλές σπιτικές θεραπείες για το κοινό κρυολόγημα. Υπάρχουν όμως αποδείξεις ότι λειτουργούν;
Και ενώ υπάρχουν περίπου 200 ιοί που προκαλούν το κρυολόγημα, φαίνεται να υπάρχουν και αρκετές σπιτικές θεραπείες για την καταπολέμησή του. Αλλά λειτουργεί κάποιο από αυτά;
Στον πυρήνα κάθε σπιτικής θεραπείας βρίσκεται η ιδέα ότι ενισχύει το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Όταν ένας ιός εισέρχεται στον οργανισμό μας, έρχεται αντιμέτωπος με δύο συστήματα άμυνας: Το έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα προσπαθεί να απομακρύνει τα εισβάλλοντα κύτταρα, ενώ το προσαρμοστικό σύστημα στοχεύει σε συγκεκριμένα παθογόνα με τα οποία ο οργανισμός έχει ήδη έρθει σε επαφή.
Το τελευταίο δημιουργεί επίσης κύτταρα μνήμης όταν συναντά νέα παθογόνα, επιτρέποντας στον οργανισμό να τα καταπολεμήσει αν επιστρέψουν. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τείνουμε να παθαίνουμε ανεμοβλογιά μόνο μία φορά, ενώ το κοινό κρυολόγημα – το οποίο αλλάζει την εμφάνισή του καθώς περνάει από το ένα άτομο στο άλλο, μπερδεύοντας τα κύτταρα μνήμης του ανοσοποιητικού μας συστήματος – είναι κάτι που μπορούμε να βιώσουμε συχνά αρκετές φορές το χρόνο.
Είναι γνωστό, όπως αναφέρει το BBC, ότι τόσο οι συνήθειες του τρόπου ζωής όσο και η διατροφή επηρεάζουν τη δύναμη του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πολλές από τις θεραπείες που συχνά φημίζονται ότι κρατούν μακριά το κοινό κρυολόγημα κυκλοφόρησαν επίσης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με την υπόσχεση ότι θα μπορούσαν να μας κρατήσουν ασφαλείς κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού.
Ποιες σπιτικές θεραπείες αξίζει λοιπόν να δοκιμάσεις σε μια προσπάθεια να καταπολεμήσεις ένα κρυολόγημα ή έναν ιό;
Μπορούν τα συμπληρώματα όπως το σκόρδο να καταπολεμήσουν έναν ιό;
Επειδή το ανοσοποιητικό σύστημα εξασθενεί μόνο στους κατά τα άλλα υγιείς ανθρώπους όταν έχουμε έλλειψη βιταμινών ή ανόργανων συστατικών, η συμπλήρωση της διατροφής μας με τις λεγόμενες τροφές που καταπολεμούν το κρυολόγημα θα κάνει μικρή διαφορά αν έχουμε ήδη μια σχετικά καλή διατροφή, λέει ο Charles Bangham, επικεφαλής του τμήματος λοιμωδών νοσημάτων στο Imperial College του Λονδίνου.
«Μόνο αν έχεις έλλειψη ενός ζωτικού θρεπτικού συστατικού, όπως μια βιταμίνη, ψευδάργυρο ή σίδηρο, η συμπληρωματική χορήγηση του συγκεκριμένου στοιχείου θα είναι πολύ χρήσιμη», λέει. «Αλλά αν ακολουθείς μια ισορροπημένη διατροφή, η προσθήκη περισσότερων από αυτά τα πράγματα δεν κάνει το ανοσοποιητικό σύστημα πιο αποτελεσματικό».
Δεν έχει γίνει καμία αξιόπιστη έρευνα σχετικά με το αν μια δημοφιλής «θεραπεία» όπως η κοτόσουπα κάνει πράγματι τη διαφορά. Ωστόσο, μελέτες που εξετάζουν θεραπείες για το κοινό κρυολόγημα έχουν διαπιστώσει ότι τα συμπληρώματα (και όχι τα τρόφιμα) μπορεί να είναι αποτελεσματικά.
Μια μελέτη που διεξήχθη τους χειμώνες του 2016 και του 2017 διαπίστωσε ότι η λήψη μιας πολυβιταμίνης που περιέχει βιταμίνες Α, D, C, E, B6, B12, φολικό οξύ, ψευδάργυρο, σελήνιο, χαλκό και σίδηρο μειώνει τη συχνότητα και τη διάρκεια των συμπτωμάτων του κρυολογήματος, συμπεριλαμβανομένης της καταρροής και του βήχα.
Μια συγκεκριμένη δημοφιλής σπιτική θεραπεία που μπορεί να βοηθήσει είναι το σκόρδο. Σε μια μικρή μελέτη, 146 υγιείς ενήλικες έλαβαν είτε placebo φαρμάκου, είτε καθημερινό συμπλήρωμα σκόρδου για 12 εβδομάδες κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Η ομάδα του placebo προσβλήθηκε από 65 κρυολογήματα, με αποτέλεσμα 366 ημέρες ασθένειας – ενώ εκείνοι που έλαβαν συμπληρώματα σκόρδου προσβλήθηκαν μόνο από 24 κρυολογήματα, με 111 ημέρες ασθένειας μεταξύ τους.
Βοηθάει η βιταμίνη C στο κρυολόγημα;
Ένα άλλο συμπλήρωμα στο οποίο πολλοί άνθρωποι καταφεύγουν όταν αισθάνονται συμπτώματα κρυολογήματος είναι η βιταμίνη C.
Μια έρευνα του 2023 διαπίστωσε ότι τα συμπληρώματα βιταμίνης C μπορούν να μειώσουν σημαντικά τη σοβαρότητα των ηπιότερων συμπτωμάτων του κοινού κρυολογήματος, συμπεριλαμβανομένης της καταρροής, του βήχα και του πονόλαιμου, κατά περίπου 15%.
Κατέληξαν επίσης στο συμπέρασμα ότι τα στοιχεία δείχνουν ότι τα συμπληρώματα βιταμίνης C έχουν μεγαλύτερη επίδραση στα πιο σοβαρά συμπτώματα του κοινού κρυολογήματος.
Οι ερευνητές μιας άλλης μελέτης σχετικά με τα συμπληρώματα βιταμίνης C κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι, δεδομένου ότι τα συμπληρώματα είναι χαμηλού κινδύνου, μπορεί να αξίζει να τα δοκιμάσετε για να δείτε αν μπορούν να βοηθήσουν.
Ο χυμός πορτοκαλιού μπορεί να είναι λιγότερο χρήσιμος: Δεν υπάρχουν ισχυρές αποδείξεις ότι ο χυμός πορτοκαλιού βοηθά στην πρόληψη του κρυολογήματος, στην ανακούφιση των συμπτωμάτων ή στη μείωση της διάρκειας του κρυολογήματος.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν περιέχει αρκετά υψηλές δόσεις βιταμίνης C ώστε να έχει τον ίδιο αντίκτυπο με τα καθημερινά συμπληρώματα, λέει ο Harri Hemilä, ερευνητής δημόσιας υγείας στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι και συγγραφέας της ανασκόπησης των συμπληρωμάτων βιταμίνης C.
Ένα συνηθισμένο μικρό μπουκάλι φρέσκου χυμού πορτοκαλιού περιέχει περίπου 72 mg βιταμίνης C, σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ – αυτό είναι περισσότερο από το συνιστώμενο ελάχιστο ημερήσιο όριο των 40 mg, αλλά εξακολουθεί να είναι λιγότερο από πολλά συμπληρώματα.
Βοηθάει ο ψευδάργυρος στο κρυολόγημα;
Έπειτα υπάρχει ο ψευδάργυρος. Μια έρευνα που εξέτασε την αποτελεσματικότητα των καθημερινών παστίλιων οξικού ψευδαργύρου που περιέχουν δόση 80-92mg στο κοινό κρυολόγημα διαπίστωσε ότι μείωσαν τη διάρκεια της καταρροής και της βουλωμένης μύτης κατά περίπου το ένα τρίτο, καθώς και ότι οδήγησαν σε 22% λιγότερο φτέρνισμα και σχεδόν το μισό βήχα.
Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, εάν η λήψη τους αρχίσει εντός 24 ωρών από τα πρώτα συμπτώματα, οι παστίλιες οξικού ψευδαργύρου 80mg ημερησίως μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του κοινού κρυολογήματος.
Προηγούμενες δοκιμές έχουν επίσης δείξει κάποια βελτίωση των συμπτωμάτων του κοινού κρυολογήματος μεταξύ όσων λαμβάνουν συμπληρώματα ψευδαργύρου.
Υπάρχουν όμως κάποιες ενδείξεις ότι η δόση και η διάρκεια της θεραπείας είναι σημαντικές. Μια δοκιμή του 2020, στην οποία οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να λάβουν παστίλιες ψευδαργύρου 72 mg ή φάρμακο placebo για πέντε ημέρες και στη συνέχεια παρακολουθήθηκαν για άλλες 10 ημέρες μετά τη θεραπεία, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το συμπλήρωμα ψευδαργύρου δεν έκανε καμία διαφορά στο πόσο γρήγορα αναρρώνει κάποιος από το κοινό κρυολόγημα.
Στην πραγματικότητα, για δύο ημέρες μετά την πενθήμερη δοκιμή, εκείνοι που είχαν πάρει φάρμακο placebo αντί για ψευδάργυρο ανέκαμψαν ταχύτερα. Οι ερευνητές λένε ότι τα αποτελέσματά τους μπορεί να μην υποδηλώνουν έλλειψη αποτελεσματικότητας και ότι χρειάζονται περισσότερες έρευνες για να καταλάβουν αν η διάρκεια της θεραπείας ή μια υψηλότερη δόση μπορεί να κάνει τη διαφορά.
Συχνά, οι επιστήμονες λένε ότι οι βιταμίνες και τα μέταλλα είναι προτιμότερο να καταναλώνονται μέσω των τροφίμων και όχι μέσω των συμπληρωμάτων – αν και επισημαίνουν ότι, όπως συμβαίνει με τη βιταμίνη C, είναι συχνά ευκολότερο να λαμβάνεις υψηλές δόσεις μιας βιταμίνης μέσω των συμπληρωμάτων.
Για τον ψευδάργυρο, ωστόσο, ισχύει το αντίθετο. Για να είναι αποτελεσματικός κατά του κρυολογήματος, ο ψευδάργυρος πρέπει να προέρχεται από παστίλιες και όχι από κοινές ταμπλέτες ψευδαργύρου ή τρόφιμα πλούσια σε ψευδάργυρο, λέει ο Hemilä.
«Οι παστίλιες ψευδαργύρου διαλύονται αργά στην περιοχή του λαιμού και η επίδραση του ψευδαργύρου είναι τοπική», λέει. «Δεν γνωρίζουμε ποιος είναι ο βιοχημικός μηχανισμός αυτής της επίδρασης. Αλλά οι μελέτες που βρήκαν ότι οι παστίλιες ψευδαργύρου είναι αποτελεσματικές χρησιμοποίησαν μεγάλες παστίλιες που έχουν διαλυθεί για έως και 30 λεπτά στο στόμα».
Το φαινόμενο placebo και το κοινό κρυολόγημα
Παρόλα αυτά, μια επιπλοκή είναι ότι οι ερευνητές δεν έχουν την τάση να εξετάζουν αν οι άνθρωποι είχαν έλλειψη σε κάτι όπως η βιταμίνη C ή ο ψευδάργυρος πριν ξεκινήσουν μια αγωγή.
Έτσι, οποιοδήποτε όφελος κατά του κρυολογήματος μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι, λαμβάνοντας ένα συμπλήρωμα, κάποιοι συμμετέχοντες διόρθωναν μια ανεπάρκεια, παρά στο ότι το συμπλήρωμα έκανε τη διαφορά για τους ήδη υγιείς ανθρώπους.
Μια άλλη επιπλοκή είναι η δύναμη του placebo. Φυσικά, πολλές μελέτες, όπως αυτή για τα συμπληρώματα σκόρδου, ελέγχουν με μια ομάδα μόνο με φάρμακο placebo – οπότε το αποτέλεσμα για αυτές δεν οφείλεται μόνο στο placebo.
Αλλά αν ορκιστούμε ότι κάτι για το οποίο υπάρχουν περιορισμένα ή καθόλου επιστημονικά στοιχεία, όπως η κοτόσουπα ή ο χυμός πορτοκαλιού, μας θεραπεύει πραγματικά, μπορεί να οφείλεται στο φαινόμενο placebo.
Τα placebo έχουν βρεθεί να είναι αποτελεσματικά στην ανακούφιση πολλών συμπτωμάτων, από τον πόνο μέχρι το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, αν και οι λόγοι δεν έχουν ακόμη κατανοηθεί πλήρως. Και είτε πρόκειται για βιταμίνη C είτε για κοτόσουπα, το φαινόμενο placebo και μόνο θα μπορούσε να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε ένα κρυολόγημα.
Μια μελέτη διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που πίστευαν στις υποτιθέμενες ιδιότητες του φυτικού φαρμάκου εχινάκεια κατά του κρυολογήματος βίωναν ηπιότερα και συντομότερα κρυολογήματα όταν έπαιρναν καθημερινές δόσεις, σε σύγκριση με εκείνους που δεν πίστευαν σε αυτό.
Προηγούμενες μελέτες στις οποίες οι συμμετέχοντες δεν γνώριζαν ότι έπαιρναν εχινάκεια δεν έδειξαν να βελτιώνουν τα συμπτώματα του κρυολογήματος. Αν αυτό είναι αρκετό για να εξηγήσει γιατί οι συμμετέχοντες που έλαβαν placebo στην προαναφερθείσα μελέτη ανάρρωσαν ταχύτερα από εκείνους που είχαν πάρει ψευδάργυρο, δεν γνωρίζουμε.
Λειτουργεί και αντίστροφα. Εδώ και καιρό πιστεύεται ότι το γάλα επιδεινώνει την παραγωγή βλέννας όταν κρυώνουμε, αν και αυτό έχει πλέον διαψευστεί. Μια μελέτη όμως διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που πίστευαν ότι το γάλα προκαλεί βλέννα ανέφεραν περισσότερα αναπνευστικά συμπτώματα μετά την κατανάλωσή του.
Ενώ τα placebo χορηγούνται συνήθως από γιατρούς σε κλινικές δοκιμές, η δύναμη του placebo των σπιτικών θεραπειών μπορεί να προέρχεται από την καθημερινή μας ζωή, λέει η Felicity Bishop, αναπληρώτρια καθηγήτρια ψυχολογίας της υγείας στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον.
«Οι μελέτες δείχνουν ότι η δύναμη του χαπιού placebo προέρχεται από μια έμπιστη σχέση μεταξύ των ασθενών και των επαγγελματιών υγείας, κάποιον που νοιάζεται και μπορεί να προσφέρει θεραπείες με εμπιστοσύνη», λέει η ίδια. «Και αυτό είναι περίπου αυτό που κάνουν οι γονείς όταν είμαστε νέοι. Είναι η φύση της σχέσης που είναι σημαντική, παρά το ποιος είναι αυτός ο άνθρωπος».
Εκτός από τους έμπιστους φίλους και την οικογένεια, το φαινόμενο placebo θα μπορούσε επίσης να ενισχυθεί από τον τρόπο με τον οποίο τα τρόφιμα διατίθενται στο εμπόριο, προσθέτει η Bishop.
Η γνώση ότι οι σπιτικές θεραπείες είναι εικονικά φάρμακα δεν θα τις εμποδίσει απαραίτητα από το να ανακουφίσουν τα συμπτώματά μας. «Όταν ο γιατρός λέει στον ασθενή ότι κάτι είναι placebo, αλλά ότι έχει βοηθήσει κάποιους ανθρώπους, μπορεί να κάνει τους ασθενείς να νιώσουν καλύτερα», λέει η ίδια.
Μια άλλη επίδραση θα μπορούσε να είναι το συναίσθημα που προκαλούν αυτά τα τρόφιμα. Η διαιτολόγος Sarah Schenker λέει ότι το ευχάριστο αίσθημα που προσφέρει η κοτόσουπα, για παράδειγμα, θα μπορούσε να βοηθήσει κάποιον με κρυολόγημα να αισθανθεί ελαφρώς καλύτερα.
Αντίθετα από το πόση βιταμίνη C αποθηκεύουμε, οι πιθανότητες να μπορέσουμε να αποτρέψουμε τα μικρόβια το χειμώνα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το άτομο – συμπεριλαμβανομένου του πόσο πιστεύουμε στα εικονικά φάρμακα, αλλά και λόγω των γονιδίων μας.
«Τα γονίδια ορισμένων ανθρώπων τους καθιστούν ιδιαίτερα ευάλωτους σε ορισμένες ασθένειες. Είναι πολύ πιο σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι όλοι διαφέρουμε γενετικά μεταξύ μας – όταν κάποιοι άνθρωποι έχουν γρίπη, δεν συνειδητοποιούν ότι την έχουν, ενώ άλλοι παθαίνουν μια πολύ σοβαρή ασθένεια. Αυτό καθορίζεται εν μέρει από τα γονίδιά σας, τα οποία έχουν πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο».
Για την πλειονότητα από εμάς με υγιές ανοσοποιητικό σύστημα, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα περισσότερο από το να βασιστούμε στη δύναμη των σπιτικών γιατροσοφιών για να ξεπεράσουμε τα χειμωνιάτικα μικρόβια… αν και η λήψη κάποιων συμπληρωμάτων ψευδαργύρου ή σκόρδου μπορεί επίσης να βοηθήσει.