Ο άνθρωπος, από την αρχή της ύπαρξης του, προσαρμόζεται, ζευγαρώνει και πεθαίνει, μεταδίδοντας μικροσκοπικές γενετικές μεταλλάξεις. Όμως η ανθρώπινη εξέλιξη δεν είναι πια αυστηρά συνδεδεμένη με τα γονίδια, σύμφωνα με νέα μελέτη. Αντίθετα, η ανθρώπινη κουλτούρα μπορεί να οδηγεί την εξέλιξη ταχύτερα από τις γενετικές μεταλλάξεις.
Σύμφωνα με την νέα έρευνα, η εξέλιξη δεν απαιτεί πλέον να μεταδίδονται και να διαδίδονται ευρέως γενετικές μεταλλάξεις που προσδίδουν προσαρμοστικό πλεονέκτημα της επιβίωσης. Αντίθετα, οι συμπεριφορές που μεταδίδονται μέσω της κουλτούρας είναι οι «μεταλλάξεις» που παρέχουν αυτό το πλεονέκτημα. Αυτή η λεγόμενη πολιτισμική εξέλιξη μπορεί πλέον να διαμορφώνει τη μοίρα της ανθρωπότητας πιο έντονα από ό,τι η φυσική επιλογή, υποστηρίζουν οι ερευνητές.
«Όταν ένας ιός προσβάλλει ένα είδος, αυτό συνήθως αποκτά ανοσία σε αυτόν τον ιό μέσω της γενετικής εξέλιξης», δήλωσε στο Live Science ο συν-συγγραφέας της μελέτης Ζακ Γούντ, μεταδιδακτορικός ερευνητής στη Σχολή Βιολογίας και Οικολογίας του Πανεπιστημίου του Μέιν. Η εξέλιξη αυτή λειτουργεί αργά, καθώς όσοι είναι πιο ευπαθείς πεθαίνουν και μόνο όσοι επιβιώνουν μεταδίδουν τα γονίδιά τους.
Ωστόσο στις μέρες μας, οι άνθρωποι δεν χρειάζεται να προσαρμοστούν γενετικά σε τέτοιες απειλές. Αντ’ αυτού, προσαρμοζόμαστε αναπτύσσοντας εμβόλια και άλλες ιατρικές παρεμβάσεις, οι οποίες δεν είναι αποτέλεσμα της δουλειάς ενός ατόμου, αλλά πολλών ανθρώπων που βασίζονται στις συσσωρευμένες «μεταλλάξεις» της πολιτισμικής γνώσης. Με την ανάπτυξη εμβολίων, ο ανθρώπινος πολιτισμός βελτιώνει το συλλογικό «ανοσοποιητικό του σύστημα», δήλωσε ο συν-συγγραφέας της μελέτης Τιμ Γουέρινγκ, αναπληρωτής καθηγητής μοντελοποίησης κοινωνικών και οικολογικών συστημάτων στο Πανεπιστήμιο του Μέιν.
Επίσης, μερικές φορές, η πολιτισμική εξέλιξη μπορεί να οδηγήσει σε γενετική εξέλιξη. «Το κλασικό παράδειγμα είναι η ανοχή στη λακτόζη», δήλωσε ο επιστήμονας στο Live Science. «Η κατανάλωση αγελαδινού γάλακτος ξεκίνησε ως πολιτισμικό χαρακτηριστικό που στη συνέχεια οδήγησε τη γενετική εξέλιξη μιας ομάδας ανθρώπων». Σε αυτή την περίπτωση, η πολιτισμική αλλαγή προηγήθηκε της γενετικής αλλαγής και όχι το αντίστροφο.
Η έννοια της πολιτισμικής εξέλιξης ξεκίνησε από τον ίδιο τον πατέρα της θεωρίας αυτής. Ο Κάρολος Δαρβίνος κατάλαβε ότι οι συμπεριφορές μπορούν να εξελίσσονται και να μεταβιβάζονται στους απογόνους όπως ακριβώς και τα φυσικά χαρακτηριστικά, αλλά οι επιστήμονες της εποχής του πίστευαν ότι οι αλλαγές στις συμπεριφορές ήταν κληρονομικές. Για παράδειγμα, αν μια μητέρα μάθαινε την κόρη της πώς να αναζητά τροφή, τότε το παιδί θα είχε περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσει και το χαρακτηριστικό αυτό να γίνει πιο κοινό στον πληθυσμό.
Οι Γουέρινγκ και Γούντ υποστηρίζουν στη νέα τους μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στις 2 Ιουνίου στο περιοδικό «Proceedings of the Royal Society B», ότι σε κάποιο σημείο της ανθρώπινης ιστορίας, η κουλτούρα άρχισε να διεκδικεί τον εξελικτικό έλεγχο του DNA μας και τώρα, η πολιτισμική αλλαγή μας επιτρέπει να εξελισσόμαστε με τρόπους που η βιολογική αλλαγή από μόνη της δεν θα μπορούσε να το κάνει.
Η κουλτούρα είναι προσανατολισμένη στην ομάδα, και οι άνθρωποι σε αυτές τις ομάδες μιλούν, μαθαίνουν και μιμούνται ο ένας τον άλλον. Ένα άτομο μπορεί να μάθει δεξιότητες και πληροφορίες από έναν σχεδόν απεριόριστο αριθμό ανθρώπων σε μικρό χρονικό διάστημα και, με τη σειρά του, να μεταδώσει αυτές τις πληροφορίες σε πολλούς άλλους. Όσο περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να μάθουν από αυτούς, τόσο το καλύτερο. Οι μεγάλες ομάδες επιλύουν τα προβλήματα ταχύτερα από τις μικρότερες ομάδες και ο ανταγωνισμός μεταξύ των ομάδων διεγείρει προσαρμογές που μπορεί να βοηθήσουν τις ομάδες αυτές να επιβιώσουν. Καθώς οι ιδέες εξαπλώνονται, οι πολιτισμοί αναπτύσσουν νέα χαρακτηριστικά.
Αντίθετα, ένα άτομο κληρονομεί γενετικές πληροφορίες μόνο από δύο γονείς και συγκεντρώνει σχετικά λίγες τυχαίες μεταλλάξεις στα ωάρια ή το σπέρμα του, οι οποίες χρειάζονται περίπου 20 χρόνια για να μεταβιβαστούν στα παιδιά τους. Αυτός είναι ένας πολύ πιο αργός ρυθμός αλλαγής.
«Οι άνθρωποι ερευνούν εδώ και πολύ καιρό πώς η εξελικτική βιολογία αλληλεπιδρά με την κουλτούρα» δήλωσε ο Πολ Σμαλντίνο, καθηγητής γνωστικών επιστημών και πληροφορίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, ο οποίος δεν συμμετείχε σε αυτή τη μελέτη. Είναι πιθανό, λένε οι ερευνητές, ότι η εμφάνιση του ανθρώπινου πολιτισμού να αποτελεί βασικό εξελικτικό ορόσημο.
«Το μεγάλο τους επιχείρημα είναι ότι η κουλτούρα είναι η επόμενη εξελικτική μεταβατική κατάσταση», δήλωσε ο Σμαλντίνο στο Live Science. Σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας, οι βασικές μεταβατικές καταστάσεις είχαν τεράστιες επιπτώσεις στον ρυθμό και την κατεύθυνση της εξέλιξης. Η εξέλιξη των κυττάρων με DNA ήταν μια μεγάλη μεταβατική κατάσταση. Στη συνέχεια, η έλευση μεγαλύτερων κύτταρων με οργανίδια και πολύπλοκες εσωτερικές δομές, άλλαξαν και πάλι το παιχνίδι.
Η συνένωση των κυττάρων σε φυτά και ζώα ήταν μια άλλη μεγάλη αλλαγή, όπως και η εξέλιξη του φύλο και ούτω καθεξής. Κάθε ένα από αυτά τα γεγονότα άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο δρούσε η εξέλιξη, και τώρα οι άνθρωποι μπορεί να βρίσκονται στη μέση μιας ακόμη εξελικτικής μεταμόρφωσης. Μπορεί να εξακολουθούμε να εξελισσόμαστε γενετικά, αλλά αυτό μπορεί να μην οδηγεί πλέον σε μεγάλο βαθμό την ανθρώπινη επιβίωση.
«Πιστεύουμε πως οι άνθρωποι εξελίσσονται από μεμονωμένους γενετικούς οργανισμούς σε πολιτισμικές ομάδες που λειτουργούν ως υπεροργανισμοί, παρόμοιοι με τις αποικίες μυρμηγκιών και τις κυψέλες μελισσών», δήλωσε ο Γουέρινγκ. Αλλά η γενετική οδηγεί τις αποικίες μελισσών, ενώ ο ανθρώπινος υπεροργανισμός υπάρχει σε μια δική του κατηγορία. Ωστόσο, το πώς θα μοιάζει αυτός ο υπεροργανισμός στο μακρινό μέλλον είναι ασαφές.
ΠΗΓΗ: Live Science
www.ertnews.gr