Ξεκινά η έκδοση συντάξεων fast track και «συντάξεων εμπιστοσύνης», καθώς με εγκύκλιο του Διοικητή του ΕΦΚΑ δίνονται κατευθύνσεις προς τις αρμόδιες υπηρεσίες του Φορέα για να εφαρμόσουν τις σχετικές προβλέψεις του Νόμου 4921/2022 (άρθρα 48-54).

Όπως έχει υπογραμμίσει ο Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Κωστής Χατζηδάκης, οι δυο αυτοί νέοι θεσμοί έρχονται να προστεθούν στα μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί για την επιτάχυνση της διαδικασίας απονομής συντάξεων και έχουν ήδη αποδώσει καρπούς, κάτι που αποτυπώνεται –μεταξύ άλλων- στο ρεκόρ όλων των εποχών στην έκδοση κύριων συντάξεων το 2021 και στη μείωση των εκκρεμών συντάξεων.

Στόχος των νέων ρυθμίσεων είναι η εξάλειψη του «στοκ» των ληξιπρόθεσμων κύριων συντάξεων εντός του καλοκαιριού και η έκδοση των νέων συντάξεων σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Η επιτάχυνση των συντάξεων θα γίνει μέσω της αξιοποίησης των πληροφοριών που ήδη διαθέτει ο ΕΦΚΑ, κυρίως στα ηλεκτρονικά του αρχεία, και των δηλώσεων και των στοιχείων που προσκομίζουν οι ασφαλισμένοι, τα οποία τεκμαίρονται κατ’ αρχήν ως αληθινά (αρχή της εμπιστοσύνης προς τον διοικούμενο). Η επαλήθευση των στοιχείων και των δηλώσεων θα γίνει μετά την έκδοση των συντάξεων για όλες τις συντάξεις fast track και τις συντάξεις εμπιστοσύνης.

Οι ενέργειες για έκδοση συντάξεων εμπιστοσύνης

Ειδικότερα, σύμφωνα με τις οδηγίες αυτές οι υπάλληλοι καλούνται να σταματήσουν αμέσως κάθε αλληλογραφία για την επαλήθευση στοιχείων που αφορούν τις αιτήσεις συνταξιοδότησης, οι οποίες είχαν υποβληθεί μέχρι τις 31 Μαρτίου 2022, και να εκδώσουν πράξεις απονομής σύνταξης ή απορριπτικές αποφάσεις με βάση: α. τα στοιχεία του ηλεκτρονικού ασφαλιστικού ιστορικού του αιτούντος (σύστημα «ΑΤΛΑΣ» ή άλλα ηλεκτρονικά συστήματα που τηρούνται στον ΕΦΚΑ) και β. τη δήλωση του αιτούντος για ασφαλιστικό χρόνο πέρα από αυτόν που έχει καταγραφεί ηλεκτρονικά (συντάξεις εμπιστοσύνης).

Προς τον σκοπό αυτό οι υπάλληλοι του ΕΦΚΑ καλούνται να πράξουν τα εξής:

α) Να εκδώσουν αμέσως εγκριτική συνταξιοδοτική απόφαση με βάση το ηλεκτρονικό ασφαλιστικό ιστορικό του ασφαλισμένου (δηλαδή τον ασφαλιστικό χρόνο που έχει καταγραφεί στο Πληροφοριακό Σύστημα «ΑΤΛΑΣ» ή άλλα πληροφοριακά συστήματα που διαθέτει ο ΕΦΚΑ) και τον επιπλέον χρόνο ασφάλισης που έχει δηλώσει ο αιτών, χωρίς να απαιτείται η προσκόμιση παραστατικών που τις τεκμηριώνουν, αναστέλλοντας προσωρινά κάθε αλληλογραφία για την επαλήθευση των στοιχείων ή των δηλώσεων των ασφαλισμένων. Τα στοιχεία που έχουν υποβληθεί δεν θα επαληθεύονται πριν από την έκδοση της πράξης απονομής σύνταξης, αλλά θα ελέγχονται εκ των υστέρων. Οι εκκρεμείς αλληλογραφίες με δομές του ΕΦΚΑ ή άλλες υπηρεσίες για την επαλήθευση δεδομένων σχετικών με τον ασφαλιστικό χρόνο θα πρέπει να ολοκληρωθούν προκειμένου να ελεγχθούν οι συνταξιοδοτικές πράξεις, αλλά η ολοκλήρωση των διαδικασιών θα γίνει μετά την έκδοση όλων των εκκρεμών πράξεων σύνταξης. Επισημαίνεται ότι ο έλεγχος μετά από την έκδοση της πράξης απονομής συντάξεων με ταχείες διαδικασίες (άρθρο 49 του Ν. 4921/2022) δεν είναι δειγματοληπτικός, αλλά καταλαμβάνει όλες τις συντάξεις της κατηγορίας αυτής.
β) Στις περιπτώσεις που, με βάση το ηλεκτρονικό ιστορικό του αιτούντος και από τη δήλωση για επιπλέον χρόνο ασφάλισης, δεν θεμελιώνεται συνταξιοδοτικό δικαίωμα, οι εισηγητές θα πρέπει να εκδώσουν αμέσως απορριπτικές αποφάσεις.
γ) Επί αιτήσεων που έχουν υποβληθεί μέχρι τις 31 Μαρτίου 2022, οποιαδήποτε εκκρεμότητα σε σχέση με την επαλήθευση των δηλώσεων των ασφαλισμένων ελέγχεται μετά την έκδοση πράξης απονομής σύνταξης. Στην περίπτωση που έχει υποβληθεί υπεύθυνη δήλωση απώλειας ασφαλιστικού βιβλιαρίου και αίτηση για αντικατάστασή του, η έκδοση της σύνταξης δεν θα αναμένει την έκδοση νέου βιβλιαρίου, αλλά θα γίνεται στη βάση των στοιχείων που έχουν δηλαδή στην αίτηση συνταξιοδότησης.
δ) Η διαδικασία για την αναγνώριση πλασματικού χρόνου ασφάλισης σε αιτήσεις συνταξιοδότησης που έχουν υποβληθεί μέχρι τις 31 Μαρτίου 2022 γίνονται κατ’ απόλυτη προτεραιότητα.
ε) Κάθε αλληλογραφία για αναγνώριση/επαλήθευση χρόνου ασφάλισης επί αιτήσεων που έχουν υποβληθεί μέχρι τις 31 Μαρτίου 2022 που έχει ανασταλεί ή δεν έχει ξεκινήσει, θα επανεκκινήσει ή θα εκκινήσει μετά την έκδοση της αντίστοιχης πράξης απονομής σύνταξης προκειμένου να ακολουθήσει ο εκ των υστέρων έλεγχος.
στ) Ως εισφορές για τον ασφαλιστικό χρόνο εκτός του ηλεκτρονικού ασφαλιστικού ιστορικού που έχει δηλωθεί χωρίς τεκμηρίωση, θα λογίζονται αυτές που αντιστοιχούν στο ημερομίσθιο ανειδίκευτου εργάτη αν πρόκειται για μισθωτό, ή στην κατώτερη ασφαλιστική κατηγορία αν πρόκειται για ασφαλισμένο άλλης κατηγορίας, όπως αυτοί ίσχυαν κατά την χρονική περίοδο που ζητήθηκε να αναγνωριστεί.
ζ) Ο αριθμός των ημερών ή ετών ασφάλισης που λαμβάνεται υπόψη σε περιπτώσεις διαδοχικής ασφάλισης είναι αυτός που προκύπτει από την εφαρμογή των παραγράφων 2 και 3 του άρθρου 48 του Ν. 4921/2022. Για τον υπολογισμό του ποσού της σύνταξης, εφαρμόζονται αναλογικά όσα ισχύουν για τις περιπτώσεις αυτοτελών συντάξεων.

Ενέργειες για την έκδοση συντάξεων fast track

Για τις αιτήσεις συνταξιοδότησης που υποβάλλονται από την 1η Απριλίου 2022 και μετά, εάν δεν έχει εκδοθεί απόφαση εντός τριών μηνών από την υποβολή της αίτησης (η προθεσμία ξεκινά λίγο αργότερα, όταν ο αιτών έχει οφειλές ή απαιτείται να τεκμηριώσει και ποσοστό αναπηρίας για να λάβει σύνταξη), εφαρμόζεται μία διαδικασία fast track:

μετά την πάροδο του τριμήνου οι εισηγητές διακόπτουν κάθε αλληλογραφία για επαλήθευση των στοιχείων που έχει υποβάλει ο αιτών και η πράξη απονομής σύνταξης ή η απορριπτική απόφαση εκδίδεται με βάση: α. τα στοιχεία του ηλεκτρονικού ασφαλιστικού ιστορικού του αιτούντος (σύστημα «ΑΤΛΑΣ» ή άλλα ηλεκτρονικά συστήματα που τηρούνται στον ΕΦΚΑ) και β. τη δήλωση του αιτούντος για ασφαλιστικό χρόνο πέρα από αυτόν που έχει καταγραφεί ηλεκτρονικά (συντάξεις εμπιστοσύνης), στο βαθμό που αυτή έχει τεκμηριωθεί με έγγραφα (διαδικασία fast track). Τα έγγραφα αυτά λαμβάνονται υπόψη όταν έχουν προσκομισθεί εντός δεκαπέντε ημερών από την αίτηση συνταξιοδότησης στον ΕΦΚΑ ή έχουν αναρτηθεί, εντός της ίδιας προθεσμίας, ηλεκτρονικά στο πληροφοριακό σύστημα μαζί με την αίτηση.
Πρακτικά οι διατάξεις αυτές εφαρμόζεται από την 1η Ιουλίου 2022, δηλαδή μετά τη συμπλήρωση τριμήνου για τις αιτήσεις συνταξιοδότησης που έχουν υποβληθεί από την 1η Απριλίου 2022 και μετά.

Η Γενική Διεύθυνση Συντάξεων θα στέλνει σε μηνιαία βάση την πρώτη ημέρα κάθε μήνα ξεκινώντας από την 1η Ιουλίου 2022 κατάλογο ανά υπηρεσία απονομής συντάξεων που θα αφορά τις εκκρεμότητες απονομής σύνταξης για τις οποίες έχει συμπληρωθεί η τρίμηνη προθεσμία, προκειμένου οι εισηγητές να προχωρούν άμεσα στην έκδοση πράξεων σύνταξης σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 4921/2022.

Οι εισηγητές, στο πλαίσιο της διαδικασίας fast track, θα πρέπει:

α) Να ελέγχουν αν στην ηλεκτρονική αίτηση συνταξιοδότησης έχουν υποβληθεί ή αναρτηθεί τα δικαιολογητικά (για τον πρόσθετο χρόνο ασφάλισης) εντός 15 ημερών, όπως προβλέπεται στην κείμενη νομοθεσία. Σε περίπτωση που τα δικαιολογητικά δεν υποβληθούν εντός αυτής της προθεσμίας, δεν αναγνωρίζεται ο αντίστοιχος χρόνος ασφάλισης.
β) Να προβαίνουν στην άμεση έκδοση εγκριτικής συνταξιοδοτικής απόφασης με βάση το ηλεκτρονικό ασφαλιστικό ιστορικό, καθώς και τον επιπλέον χρόνο ασφάλισης που έχει δηλωθεί και τεκμηριωθεί.
γ) Εάν με βάση το ηλεκτρονικό ασφαλιστικό ιστορικό του αιτούντος και από την δήλωσή του για επιπλέον χρόνο ασφάλισης δεν θεμελιώνεται συνταξιοδοτικό δικαίωμα, οι εισηγητές θα πρέπει να εκδώσουν αμέσως απορριπτικές αποφάσεις που θα κοινοποιήσουν στους αιτούντες.
δ) Η διαδικασία για την αναγνώριση πλασματικού χρόνου ασφάλισης όταν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του νόμου γίνεται κατά απόλυτη προτεραιότητα μετά την 1η Ιουλίου 2022.
ε) Αν εκκρεμεί αίτηση απώλειας ασφαλιστικών βιβλιαρίων, επισημαίνεται στον αιτούνται ότι δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη ο αντίστοιχος ασφαλιστικός χρόνος, εκτός αν προκύπτει από το ηλεκτρονικό ασφαλιστικό ιστορικό ή τεκμηριώνεται από άλλα έγγραφα. Στην περίπτωση αυτή, ο ασφαλισμένος έχει την ευχέρεια είτε να αποσύρει την αίτησή του, είτε να δεχθεί την πράξη απονομής σύνταξης που δεν λαμβάνει υπόψη τον χρόνο που θα μπορούσε να τεκμηριωθεί μόνο με το ασφαλιστικό βιβλιάριο.

Υποχρέωση για την διατήρηση δικαιολογητικών

Για τις ηλεκτρονικές αιτήσεις συνταξιοδότησης που έχουν υποβληθεί μέχρι τις 31.03.2022, ο επιπλέον χρόνος ασφάλισης που έχει δηλωθεί από τον αιτούνται γίνεται δεκτός, χωρίς να απαιτείται η προσκόμιση των φυσικών παραστατικών που θεμελιώνουν τον επιπλέον χρόνο ασφάλισης. Στην περίπτωση αυτή, η οποία αντιστοιχεί στην έκδοση πράξη σύνταξης με βάση μόνη την δήλωση του ασφαλισμένου, δηλαδή στην πλήρη εφαρμογή της αρχής της εμπιστοσύνης του Κράτους προς τον διοικούμενο, απαιτείται και αντίστοιχη ευθύνη εκ μέρους του διοικούμενου, ο οποίος υποχρεώνεται να διατηρήσει τα έγγραφα αυτά στοιχεία για χρονικό διάστημα δέκα (10) ετών από την έναρξη ισχύος του Νόμου.

Για τους ασφαλισμένους που υπέβαλαν αίτηση συνταξιοδότησης από 01.04.2022, για τους οποίους ισχύει η προθεσμία 15 μερών από την ημερομηνία υποβολής ηλεκτρονικής αίτησης είτε να προσκομίσουν τα φυσικά παραστατικά που τεκμηριώνουν τον επιπλέον χρόνο ασφάλισης που έχουν δηλώσει, είτε να τα επισυνάπτουν ηλεκτρονικά στην αίτηση συνταξιοδότησης Σε περίπτωση μη τήρησης των παραπάνω υποχρεώσεων εκ μέρους του ασφαλισμένου, ο επιπλέον χρόνος ασφάλισης δεν λαμβάνεται υπόψη για την επεξεργασία της αίτησης και, αν έχει εκδοθεί πράξη απονομής σύνταξης, αυτή μεταρρυθμίζεται αναλόγως ή ανακαλείται κατά περίπτωση. Εάν, πάντως, υπάρξει απώλεια των δικαιολογητικών που έχουν υποβληθεί ηλεκτρονικά, αλλά αυτά είναι ευκρινή κατά την ηλεκτρονική υποβολή, μπορούν να λαμβάνονται υπόψη και τα ηλεκτρονικώς υποβληθέντα αντίγραφα.

Διαδικασία ελέγχου των συντάξεων

Οι συγκεντρωτικές καταστάσεις των συντάξεων που απονέμονται σύμφωνα με τις ταχείες διαδικασίες του άρθρου 48 του ν. 4921/2022, διαβιβάζονται την πρώτη ημέρα κάθε μήνα στην Διεύθυνση Πληροφορικής του ΕΦΚΑ (που έχει την ευθύνη δημιουργίας και παρακολούθησης λιστών υποθέσεων ανά δομή απονομής σύνταξης) προκειμένου να ολοκληρωθεί ο έλεγχος όλων των πράξεων που εκδίδονται εντός των προβλεπόμενων χρονοδιαγραμμάτων με την ακόλουθη σειρά προτεραιότητας:

α. πράξεις απονομής σύνταξης για την οποία έχει επισημανθεί η πιθανότητα απόκλισης μεταξύ του ληφθέντος υπόψη ασφαλιστικού χρόνου και του πραγματικού χρόνου ασφάλισης καθ’ υπέρβαση της διετίας.
β. λοιπές πράξεις απονομής σύνταξης, για τις οποίες έχει επισημανθεί η πιθανότητα απόκλισης μεταξύ του ληφθέντος υπόψη ασφαλιστικού χρόνου και του πραγματικού χρόνου ασφάλισης
γ. πράξεις απονομής σύνταξης που έχουν εκδοθεί σύμφωνα με βάση το ηλεκτρονικό ασφαλιστικό του αιτούντος και δήλωση του για επιπλέον χρόνο ασφάλισης η οποία δεν έχει τεκμηριωθεί με έγγραφα στοιχεία ως προς μέρος ή του συνόλου του επιπλέον ασφαλιστικού χρόνου που επικαλείται ο αιτών
δ. λοιπές πράξεις απονομής σύνταξης που έχουν εκδοθεί σύμφωνα με την παρ. 2 και 3 του άρθρου 48 του ν. 4921/2022 σε περίπτωση οριακής θεμελίωσης του δικαιώματος σε σύνταξη
ε. λοιπές πράξεις απονομής σύνταξης που έχουν εκδοθεί σύμφωνα με την παρ. 2 και 3 του άρθρου 48 του ν. 4921/2022
Επισημαίνεται ότι οι έλεγχοι για τις πράξεις απονομής σύνταξης που έχουν εκδοθεί σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 48 του ν. 4921/2022 (συντάξεις fast track) πρέπει να γίνουν εντός τριετίας από την έκδοση της πράξης και αποκλείονται σε κάθε περίπτωση μετά την πάροδο πενταετίας.

Αντίστοιχα οι έλεγχοι για τις πράξεις απονομής σύνταξης που έχουν εκδοθεί σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 48 του Ν. 4921/2022 (συντάξεις εμπιστοσύνης) πρέπει να γίνουν εντός πενταετίας από την έκδοση της πράξης και αποκλείονται σε κάθε περίπτωση μετά την πάροδο δεκαετίας.

Δεν υπάρχουν χρονικοί περιορισμοί και δεν αποκλείεται έλεγχος σε περίπτωση που η πράξη απονομής σύνταξης εκδόθηκε βάσει πλαστών ή αναληθών στοιχείων, τα οποία υποβλήθηκαν από τον ασφαλισμένο με γνώση της πλαστότητας ή της αναλήθειας τους.

Το πλήθος και το αποτέλεσμα των ελέγχων, καθώς και ο οικονομικός αντίκτυπος από την διαδικασία ταχείας απονομής σύνταξης ανά ημερολογιακό έτος αποτυπώνονται σε ετήσια απολογιστική έκθεση, η οποία συντάσσεται μέχρι την 30η Ιουνίου του επόμενου έτους από την Διεύθυνση Στρατηγικής και Μελέτης, Στατιστικής και Διεύθυνση Πληροφορικής.

Συνέπειες σε περίπτωση μη υποβολής εγγράφων τεκμηρίων για τον επιπλέον χρόνο ασφάλισης κατά τον έλεγχο

Οι πράξεις απονομής σύνταξης της παρ. 3 του άρθρου 48 του ν. 4921/2022 (συντάξεις εμπιστοσύνης) στηρίζονται στην αρχή εμπιστοσύνης του Κράτους προς τον πολίτη: Για να αντισταθμισθούν οι κίνδυνοι για το από την απονομή σύνταξης χωρίς έλεγχο των όσων έχει δηλώσει ο ασφαλισμένος, εισάγονται δυο διαφοροποιήσεις στον εκ των υστέρων έλεγχο των συντάξεων αυτών, σε σχέση με τις συντάξεις της παρ. 2 του άρθρου 48 του ν. 4921/2022 (συντάξεις fast track):

Αφενός μακρύτερη αποσβεστική προθεσμία για τον έλεγχο τους (10ετής έναντι 5ετούς) και αφετέρου η άμεση αναστολή της καταβολής της σύνταξης, σε περίπτωση που ο ασφαλισμένος δεν προσκομίσει κατά τον έλεγχο τα έγγραφα στοιχεία που τεκμηριώνουν την δήλωση του για χρόνο ασφάλισης επιπλέον αυτού που αποτυπώνεται στο ηλεκτρονικό ασφαλιστικό ιστορικό του.

Εάν ο έλεγχος οδηγεί στην ανάκληση ή τη μεταρρύθμιση της πράξης απονομής σύνταξης, τότε γίνεται και η αναζήτηση αχρεωστήτως καταβληθεισών παροχών, εκτός εάν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την εφαρμογή της παρ. 4 του άρθρου 49 του Ν. 4921/2022. Αν δηλαδή από τον έλεγχο προκύψει ότι ο ασφαλιστικός χρόνος που έχει ληφθεί υπόψη για την έκδοση της πράξης απονομής σύνταξης είναι μεγαλύτερος από τον πραγματικό χρόνο μέχρι 2 έτη και ο ασφαλισμένος αξιοποιεί τη δυνατότητα που του δίνεται να καλύψει τη διαφορά καταβάλλοντας τις αντίστοιχες ασφαλιστικές εισφορές, με τους τρόπους που προβλέπονται από το νόμο.

Επισημαίνεται ότι στις περιπτώσεις των συντάξεων που έχουν εκδοθεί κατ’ εφαρμογή της παρ. 3 του άρθρου 48 του ν. 4921/2022 (συντάξεις εμπιστοσύνης) δεν ισχύει η τριετής προθεσμία για αναζήτηση αχρεωστήτως καταβληθεισών συντάξεων, η οποία αφορά αποκλειστικά τις συντάξεις που εκδίδονται με τη διαδικασία της παρ. 2 του άρθρου 48 του ν. 4921/2022 (συντάξεις fast track). Στην περίπτωση των συντάξεων εμπιστοσύνης γίνεται ανάκτηση του συνόλου των αχρεωστήτως καταβληθεισών παροχών.

Βεβαιώσεις ασφαλιστικού χρόνου που εκδίδονται από πιστοποιημένους δικηγόρους και λογιστές

Ο επιπλέον ασφαλιστικός χρόνος μπορεί να τεκμηριώνεται και από τις βεβαιώσεις των πιστοποιημένων δικηγόρων και λογιστών του ν. 4798/2021. Στις περιπτώσεις αυτές, δεν ισχύουν οι διατάξεις του άρθρου 49 του Ν. 4921/2022 ως προς τους ελέγχους, αλλά οι ειδικές διατάξεις της παρ. 4 του άρθρου 255 ν. 4798/2021.

Επίσης, οι ασφαλισμένοι που έχουν υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης πριν τις 24 Απριλίου 2021 (έναρξη ισχύος του ν. 4798/2021) μπορούν να προσκομίζουν βεβαιώσεις των πιστοποιημένων επαγγελματιών για τον ασφαλιστικό χρόνο και μετά την πάροδο των 15 ημερών από την ημερομηνία της αίτησης. Αντιθέτως, για αιτήσεις που υποβάλλονται μετά την έναρξη ισχύος του ν. 4798/2021, οι βεβαιώσεις για τον χρόνο ασφάλισης υποβάλλονται ταυτόχρονα με την αίτηση συνταξιοδότησης και τα σχετικά δικαιολογητικά εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την ημερομηνία της αίτησης.

www.ertnews.gr